Binlerce yıldır gökbilimciler evrendeki yerimizi keşfedebilmek, zamanı ölçebilmek ve gök cisimlerini tanımlayabilmek için gecelerini uykusuz geçiriyorlar.
Önceki yüzyılların gökbilimciler bazen görkemli, bazen daha mütevazı binalarda çalışmış, gözlerden uzak kulelerdeki veya uzak dağların tepesindeki bir rasathaneden yukarı bakmışlardır. Bu rasathanelerden bazıları halen güçlü ekipmanlarıyla insanlığa hizmet etmekte, artık kullanılamayan bazıları ise zamanında gökbilimcilerin uzayla nasıl iletişim kurmaya çalıştığını bize özetler halde. Bu yazımızda dünyadan atmosfer ötesini keşfetmeyi amaçlamış ve insanlığa hizmet etmiş 7 farklı rasathaneyi araştırdık.
Pic Du Midi Rasathanesi
Fransa’da, eşsiz bir manzaraya sahip Pireneler’in tepesinde yer alan Pic Du Midi Rasathanesi, uzay çağında geçen bir bilim kurgu sahnesini anımsatıyor. Bulutların üzerindeki sarp bir tepede metal kubbelerle dolu, beton ve taş kompleksi yayılıyor. Denizden 2877 metre yüksekteki tepede gecenin karanlığı, yıldızları gözlemek için uygun bir atmosfer sunuyor. Pic Du Midi Gözlemevi ayrıca, ziyaretçilere buradaki bilimsel gözlemi anlatan Avrupa’nın en yüksek noktasındaki müzesine sahip.
Uluğ Bey Rasathanesi
Özbekistan’ın Semerkand şehrinde yer alan Uluğ Bey Rasathanesi, 1420 yılında İslam Mimarisi’nin etkisi ile inşa edilmiş. Yarım bin yıl önce, müslüman bir prensin bilime olan bağlılığının bir ürünü olan rasathane, aşırı uç dini anlayışla kullanıma kapatılana kadar dünyanın en gelişmiş astronomik çalışmalarının yapıldığı gözlemevlerinden biriydi.
İmparator Timur’un torunu Uluğ Bey, bir astronomi alimiydi. Devlet yönetiminden çok bilime yönelen Uluğ Bey, Semerkand’a benzersiz bir rasathane inşa edilmesinin öncüsü oldu.
Atacama Büyük Milimetre Dizisi (ALMA)
ALMA, Şili’de Atacama Çölü’nde yer alan dünyanın en gelişmiş radyo gökbilim gözlem merkezi.
Şili, kuru havası, karanlık atmosferi ve deniz seviyesinden 5000 metrelik yükseltisiyle uzay gözlemi için en ideal lokasyonlardan biri. Ayrıca güney yarımkürede yer aldığı için, Samanyolu’nu detaylı görebilmek açısından da çok şanslı. ALMA, internet ve cep telefonu ağlarından çok uzak bir bölgede bulunuyor. Bu nedenle radyo gözlemi yaparken hiçbir dış engele rastlamıyor. Dünyanın en büyük teleskoplarına sahip bu gözlem merkezi, haftada bir gün ziyaretçilere açılıyor.
Čolina Kapa Astronomik Gözlemevi
Saraybosna'da bir dağın tepesinde bulunan gözlemevi, askeri bir kalenin kalıntılarında yer alıyor.
I. Dünya Savaşı’ndan önce, Trebević Dağı'na Avusturya-Macaristan askeri kalesi inşa edildi. Dağın zirvesi tüm şehrin manzarasını sunuyordu ve askeri gözlem için kilit bir noktaydı. II.Dünya Savaşı'ndan sonra ise kale astronomik bir gözlemevine dönüştürüldü.
Orion Astronomi Topluluğu tarafından kurulan Čolina Kapa Gözlemevi, dönemin gelişmiş teknoloji standartlarına sahipti. Üç kubbesi, gökbilimcilerin gece gökyüzünü gözlemledikleri binayı taçlandırırken; aşağıdaki kale bir kütüphane ve bir fotoğraf laboratuvarı da dahil olmak üzere, ziyaret eden bilginlerin birkaç gün kalmak için ihtiyaç duyabilecekleri her şeyi içeriyordu.
1990 sonrası, savaşla beraber büyük zarar gören kale ve gözlemevi kullanılamaz hale geldi. Savaş sonrasında yeterli finansman sağlanamadığı için restorasyonu yapılamadı.
Sidney Gözlemevi
Sidney Gözlemevi, Güney Yarımküre’nin 135 yaşındaki en eski kırıcı teleskopuna (refraktör) sahip.
1858 yılında denize yakın bir noktaya inşa edilen gözlemevinde, aynı zamanda bir Zaman Topu (Time Ball) yer alıyor. Dev sarı top, gemicilerin görebilmesi ve zamanlarını ayarlayabilmesi için her gün 13.00’da düşüyor.
Başlangıçta kentliler sadece bir zaman topu inşa etmeyi planladı, ancak kısa süre sonra topu kozmik saate ayarlamadan işe yaramayacağını fark etti. Bu nedenle bir gözlemevi inşa edildi ve bir astronom da burada görevlendirildi.
Tarihi gözlemevi günümüzde astronomik çalışmasını sürdürüyor, aynı zamanda müze olarak da ziyaret edilebiliyor.
El Caracol
Teleskopu, teknolojisi veya hediyelik eşya dükkanı yer almayan bir gözlemevi; Chichen-Itza’nın gözlemevi El Caracol. Meksika’nın en çok turist çeken ikinci arkeolojik sit alanı olan Chichen Itza, Kristof Kolomb öncesi dönemde kurulmuş bir İtza Maya kenti.
Mayaların gökyüzünü tanımak için inşa ettikleri rasathane olan El Caracol, İspanyolcada salyangoz anlamına geliyor. Bu benzetmenin sebebi rasathanenin içinde yer alan sarmal merdivenleri.
La Specola Gözlemevi
İtalya’nın Padua kentinde yer alan ortaçağdan kalma bu hapishane kulesi, 250 yıldan fazla süredir astronomik gözlem için kullanılıyor.
9. yüzyılda inşa edilen kule ilk olarak “Torlonga” adını aldı ve hapishane ve işkence kulesi olarak kullanıldı. 14. yüzyılda Carraresi Ailesi’nin yeni kalesine dahil edilen kule kırmızı-beyaz renklerinde boyanarak restore edildi. Kale daha sonra terk edildi ve kule tahıl, saman, saman ve silah ve mühimmat depolamak için bir depo olarak kullanıldı.
İtalyan Devleti’nin Padua Üniversitesi için bir astronomik gözlemevi istemesi üzerine Torlonga’nın kaderi değişti ve bilime hizmet etmek üzere, 18.yüzyılda astronomlara kapılarını açtı ve La Specola adını aldı.
Kaynakça:
BENZER YAZILAR
Egon Schiele
Avusturyalı dışavurumcu ressam Egon Schiele'nin hayatı, üslubu ve başlıca eserleri.
Green Card Nedir? Nasıl Alınır?
ABD'de süresiz olarak yaşama ve çalışma izni olan, daimi ikamet eden kişilere verilen kimlik kartı; Green Card’ın ne olduğunu, mevcut farklı türlerini, kimlerin başvurabileceğini ve başvuru sürecini adım adım açıkladık.
