Nobel Ödülleri'nin ortaya çıkışı ve kategorileri. En çok Nobel Ödülü alan ülkeler ve Nobel Almayı reddeden isimler

Yazar: İlayda Özüm Karadağ - Türk Alman Üniversitesi

100 yılı aşkın süredir verilen Nobel Ödülü, bilimin ve edebiyatın en önde gelen isimlerine her yıl veriliyor. Ancak dünyanın en prestijli ödülünü alanlar dışında ödülü kabul etmeyenler de bulunuyor. Önceki yazılarımızda Alfred Nobel'i tanıtmış ve Nobel Ödülleri'nin nasıl ortaya çıktığına kısaca değinmiştik.

Bu yazımızda da Nobel Ödülü’nü ve ödülü almayı reddedenleri yazdık.

Nobel ödülü nedir?

Nobel ödülleri, dünyada entelektüel bir başarı için verilen en prestijli ödül olarak kabul edilir. Kurucusu mucit, mühendis, kimyager ve aynı zamanda iş adamı olan Alfred Nobel’dir. Alfred Nobel dinamitin mucidi olarak da bilinir.

1895 yılında hazırladığı vasiyetnamesinde servetinin bir kısmını beş yıllık ödüller için “insanlığa en büyük faydayı sağlayacaklara” bir fon olarak ayrılmasını söyledi. Bu sözlerin üzerine ilk Nobel Ödülleri 10 Aralık 1901 yılında verilmeye başlandı.

Nobel Ödülleri Kategorileri

Kimya, Fizik, Edebiyat, Barış, Fizyoloji veya Tıp

Ödül bu alanlarda üstün başarı gösterenlere verilir.

Nobel Ödülü Alan Türkler

Türkiye ilk Nobel gururunu 2006 yılında Orhan Pamuk’un Nobel Edebiyat Ödülü’nü almasıyla yaşadı.

Daha sonra 2015 yılında Aziz Sancar’ın Fotoliyaz ve Eksizyon Nükleaz ile DNA Onarım Mekanizmaları üzerine yaptığı çalışmalarıyla Nobel Kimya Ödülü’nü aldı ve yeniden Türkiye’ye bu gururu yaşattı. Aziz Sancar'ın yaşamı ve çalışmalarıyla ilgili bilgiye buradaki yazımızdan ulaşabilirsiniz.

Nobel Ödülünü en çok kazanan ülkeler

Sırasıyla ABD, İngiltere, Almanya, Fransa ve İsveç’tir.

Nobel Ödülü Almayı Reddedenler

Ödül kimi insanlar, toplumlar hatta ülkeler için gurur olarak görülse de bazı kişiler ve toplumlar için kabul edilmeyen, tepki gösterilen bir sembolden öteye geçemedi. Hükümetlerin yasaklaması, kişilerin eserlerine zarar vereceğini düşünmesi gibi sebepler ödülün reddedilmesine neden oldu.

Jean Paul Sartre (1905-1980)

Ünlü Fransız yazar ve düşünür Sartre, Ekim 1964’te aldığı Nobel Edebiyat Ödülü’nü reddetti. Bulanık, Varoluşçuluk, Varlık ve Hiçlik kitaplarını yazan ünlü yazar, arkadaşlarına verdiği röportajda, resmi ayrımcılığı reddettiğini ve kurumsallaştırmak istemediği için reddettiğini söyledi. Basına yaptığı açıklamalarda ise yazısının etkisinin sınırlanacağından korktuğu için ödülü almayı reddettiğini dile getirdi.

Le Duc Tho

Vietnamlı devrimci, diplomat ve siyasetçi Le Duc Tho Ekim 1973’te verilen Nobel Barış Ödülü’nü, Amerikalı diplomat Henry Kissinger ile beraber almayı reddetti. O dönem Vietnam’ın yaşadığı savaş ve bulunduğu duruma tepki olarak ödülü kabul etmediği bilinmektedir.

Boris Pasternak (1890-1960)

Rus edebiyatında “şairlerin şairi” ünvanını alan Pasternak, SSCB politikasını yönetenlerle ters düştü ve 1936’dan beri şiirleri yasaklandı. 23 Ekim 1958’de gelen bir telgrafla Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görüldüğünü öğrendi. Ancak Pasternak 29 Ekim’de gönderdiği bir telgrafla ödülü reddettiğini açıkladı. Bu konuyla ilgili bilgiler net olmamakla beraber Sovyet Birliği’nin ödülü reddetmesi konusunda baskı yaptığı söylentileri vardır.

Adolf Hitler Hükümeti'nin Yasaklaması