Unutulmaya yüz tutmuş bir müzik türünün incelemesi.

Avrupa ve Amerika’nın müzikal anlamda çığır açtığı ve plakların her zamankinden daha ulaşılabilir olduğu 1970'lerde, dikkatlerden uzak küçük bir ülkede müzikal anlamda bir devrim yaşanıyordu. Zambiya, o dönemde ülkeye getirtilen Rolling Stones ve Jimi Hendrix plaklarıyla kendi Afrika kültürünü birleştirip, tamamen orijinal "Zamrock" türünü ortaya çıkardı.

Zamrock Nedir, Nasıl Doğdu?

İngiltere kolonisi olan Zambiya, zengin bronz yataklarının sömürüldüğü ve krallıklarının birleştiği 1960’larda, dış ülkelerden büyük göçler alıyordu. Bu göç, birçok farklı kültürün ve müzik türünün de ülkenin zenginliğine katılması anlamına geliyordu. Yerli enstrümanların yanı sıra gitar ve mızıka gibi batılı enstrümanlar da İngilizler tarafından ülkeye getirtilmişti.

Zambiya’da yaşayan zengin İngiliz ailelerin getirttirdiği bir diğer şey de rock plaklarıydı; kısa süre içerisinde Hendrix, Deep Purple, Led Zeppelin, Cream ve Rolling Stones gibi birçok grup, bu sayede Zambiyalı gençler tarafından dinlenmeye başlamıştı. 

1964’de, bu şarkıların ülkede en popüler olduğu dönemde Zambiya bağımsızlık kazandı. Kısa bir süre sonra ilk radyo istasyonu ZBS kuruldu. Ülkenin ilk başkanı, aynı zamanda amatör bir müzisyen olan Kenneth Kaunda, radyoda çalan müziğin en az %95'inin Zambiya kökenli olması gerektiğine dair bir yasa çıkardı.

Tüm bu sosyolojik ve kültürel değişimlerin bir sonucu olarak önce madenci tavernalarında başlayan, daha sonra binlerce kişilik stadyumlara ulaşan “Zamrock” türü doğdu.

Zamrock'ın Altın Çağı

Böylesine büyük değişimlerin ve kültürel etkileşimlerin sonucu olarak doğan bir tür olduğundan, haliyle bu değişimleri bünyesinde barındırıyor ve dinlenildiğinde kolaylıkla tespit edilebiliyor. Şarkılarda siyahilerin sosyal yaşamdaki konumundan, gurbette işçi olarak çalışmaya kadar birçok konu ele alınıyor. Ülkenin en sevilen gruplarından WITCH’in üyesi Emmanuel "Jagari" Chanda (Jagari, Mick Jagger’ın soy isminin Afrika uyarlaması oluyor), "Ülkemde kendilerine gitarist diyen tüm gitaristler “Hey Joe" çalarak başladılar” diyerek Batı etkisinin tesirini belirtmiş oluyor. 

 Zamrock; rock, saykodelik rock, funk ve yerel Afrika müziğinin birleşimi veya “James Brown ve Jimi Hendrixin birleşik sesi” olarak tanımlanıyor. Şarkılarda genellikle “agresif” denebilecek bir hava hakim olmasına karşın, yavaş ve akılda kalıcı “pop” nakaratları olan şarkılar da mevcut.

Çok hızlı gelişen bir takım olaylar sonucu ortaya çıktığı ve enstrümanların kültürünün henüz tam oturmadığı şarkılarda belli olsa bile, orijinalliğiyle ve güçlü mesajıyla büyük kitleleri yakalayabildikleri açıkça görülüyor. WITCH, 70’lerde Botsvana'dan Kenya'ya tüm Güney ve Doğu Afrika'yı gezdi ve stadyum konserlerinde binlerce kişiye çaldı. Paul Ngozi ve grubu apartheid döneminin zirvesinde tartışmalı bir Güney Afrika turuna çıkıp, Avrupa ve Amerika’da Zamrock’un temsilcisi oldu.

Tüm bunlar Zambiya'nın ekonomik ve politik açıdan en sakin ve stabil olduğu kısa aralıkta yaşandı ve malesef çok geçmeden bir takım problemler devreye girecekti.

Erken Bir Son

70’lerin sonuna doğru, bakır fiyatlarının düşüşü ile birlikte enflasyon ve işsizlik artmaya başladı. Başkan Kenneth Kaunda’nın komşu ülkelerdeki özgürlük savaşçılarını desteklemesinin ardından ülke, bombardımanlara hedef olmaya başladı. Radyo istasyonlarının ve elektrik santrallerin vurulmasıyla gün içerisinde ani karartmalar ve kesilmeler yaşanıyordu.

Yeni getirilen sokağa çıkma yasağı sebebiyle akşamları konser verilmesi imkansız hale geldi. Ancak bazı gruplar ve dinleyicileri, müzik mekanlarında 12 saat kilitli kalmak suretiyle, akşam 6’dan sabah 6’ya kadar mekanı terk etmeyecek şekilde konser vermeye devam etti.

Zor şartlar sebebiyle sadece bir DJ ve başka hiçbir hazırlık gerektirmeyen disco mekanları artmaya başladı. Bunun üstüne 1988’de ülkede AIDS krizinin ortaya çıkmasıyla, “rock n’ roll” hayatını yaşayan hemen hemen tüm Zamrock’çular hayatlarını kaybetti. Kalanlar, Zamrock’a olan ilginin son dönemlerde artmasıyla birlikte tekrar sahne almaya ve Zamrock’u yaşatmaya devam ediyorlar.

Zamrock şarkılarından oluşan Spotify çalma listesi:

Zamrock hakkında 13 dakikalık bir belgesel:

Kaynakça

https://en.wikipedia.org/wiki/Zamrock

https://www.theguardian.com/world/2013/jul/22/zamrock-zambia-music-rerelease 

https://www.openculture.com/2020/08/zamrock-an-introduction-to-zambias-1970s-rich-psychedelic-rock-scene.html

https://www.youtube.com/watch?v=czrPRJehmdA&t=139s

Anadolu Rock Müziği'ni ele alan içeriklerimize göz atmak isterseniz buradan okuyabilirsiniz.


BENZER YAZILAR

Hip-Hop Müziğin Tarihçesi ve Rap

Hip-hop müziğin tarihçesi, türleri ve rap müzik.

Taylor’s Version Nedir?

Taylor’s Version nedir? Neden bazı albümlerin sonunda Taylor’s Version ya da [From The Vault] gibi ibareler yer alıyor? Taylor Swift’in neden böyle bir yol izledi?


Paylaş